Στη μάχη του βαθμού χωρίς ίσες ευκαιρίες

Πριν από 45 ακριβώς χρόνια, το 1965, είχαμε πραγματική μείωση του πληθυσμού της χώρας μας, αφού η μετανάστευση δεκάδων χιλιάδων Ελλήνων στο εξωτερικό ξεπερνούσε τη φυσική αύξηση γεννήσεων αναφέρουν Τα Νέα (18/3/2010). Μόνο στην περίοδο 1950-1980, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΣΥΕ, οι μεταναστευτικές έξοδοι αφορούσαν πάνω από ένα εκατομμύριο Έλληνες που «εγκατέλειψαν» για ένα μικρό ή μεγαλύτερο χρονικό διάστημα τη χώρα τους. Μιλάμε, βέβαια, για το περίπου 12% του πληθυσμού, ποσοστό ιδιαίτερα υψηλό, το υψηλότερο των χωρών της Μεσογείου. Σήμερα τα πράγματα έχουν αλλάξει. Όποιος ζει από κοντά την εκπαιδευτική πραγματικότητα των τελευταίων χρόνων στη χώρα μας έχει διαπιστώσει τη θεαματική αλλαγή στη «χημεία» των σχολικών μας τάξεων. Σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Παιδείας, το 2008-΄09 φοιτούσαν στην Α/Βάθμια (δημοτικά) και Β/Βάθμια Εκπαίδευση (γυμνάσια, λύκεια) περίπου 130.000 αλλοδαποί και παλιννοστούντες μαθητές. Είναι μια νέα πραγματικότητα για το ελληνικό σχολείο, το οποίο διαφοροποιείται σημαντικά, κυρίως, στη σύνθεση του μαθητικού πληθυσμού. Σε κάθε περίπτωση, η σχολική τάξη απέκτησε μια «ανομοιομορφία» μικρή ή μεγάλη, με την παρουσία «διαφορετικών» μαθητών.
Έτσι, ενώ το 1996 στα ελληνικά σχολεία σε κάθε 100 μαθητές, μόλις 3 είχαν γονείς αλλοδαπούς και παλιννοστούντες, το 2000 το ποσοστό αυτό υπερδιπλασιάστηκε και έφθασε στο 6,4%, ενώ σήμερα το ποσοστό αυτό υπολογίζεται ότι ξεπερνάει το 10%. Με βάση τα στοιχεία, οι αλλοδαποί και οι παλιννοστούντες μαθητές έφθασαν τις 130.114 σε σύνολο 1,2 εκατ. μαθητών της δημόσιας Α/βάθμιας και Β/βάθμιας σχολικής εκπαίδευσης. Ενδεικτικά, στον Δήμο της Αθηναίων ένας στους πέντε μαθητές (ποσοστό περίπου 22%) είναι αλλοδαπός. Σε ορισμένα σχολεία, μάλιστα, κεντρικών περιοχών, όπως η Κυψέλη, τα Πετράλωνα, το Γκάζι, το ποσοστό των αλλοδαπών μαθητών σε μια τάξη φθάνει το 50%.
Είναι γνωστό ότι πίσω από τη ρητορική περί των ίσων ευκαιριών το σχολικό σύστημα λειτουργεί σαν την προκρούστεια κλίνη. Τους ξαπλώνει όλους εκεί πάνω κι όποιον πάρει ο χάρος. Μόνο που όπως φαίνεται ο «χάρος» κάνει διακρίσεις, αφού οι μαθητές που παρουσιάζουν αυξημένη «σχολική θνησιμότητα» έχουν κοινά κοινωνικά χαρακτηριστικά. Ολόκληροι πληθυσμοί παιδιών και εφήβων που βρίσκονται σε μειονεκτική θέση, τόσο οικονομικά όσο και μορφωτικά, καλούνται να αναμετρηθούν, κατά τη διάρκεια του σχολικού τους βίου, με συμμαθητές πολύ πιο ευνοημένους απ΄ αυτούς και μάλιστα σε ένα πεδίο που δεν τους είναι οικείο.
Η κυρίαρχη λογική; Αν οι μαθητές δεν συμμετέχουν στον ίδιο βαθμό στη διδακτική διαδικασία και δεν επωφελούνται το ίδιο από το εκπαιδευτικό σύστημα, η ευθύνη είναι ολοκληρωτικά δική τους. Την ίδια στιγμή ράβει στα μέτρα του τον ρόλο ενός εκπαιδευτικού, ο οποίος εμποτισμένος από μια λογική που αντιλαμβάνεται τους καλούς μαθητές ως επιμελείς και ικανούς και τους κακούς μαθητές ως τεμπέληδες και ανίκανους, και κάτω από το βάρος ενός αναλυτικού προγράμματος που «τρέχει» στις υπερφορτωμένες τάξεις, «στιγματίζει» με την απορριπτική βαθμολογία, αλλά και με τη στάση του (περιφρόνηση, υποτίμηση) ένα μέρος του μαθητικού πληθυσμού.
«Στο σχολείο μας δεν υπάρχει χώρα ή χρώμα» λέει η δασκάλα κ. Ζωγραφιά Κοκκίνογλου και επισημαίνει ότι η δουλειά στην αίθουσα γίνεται συλλογικά, ώστε να ξεπερνιούνται οι δυσκολίες και να μην αισθάνεται κανένας μαθητής εκτεθειμένος. Η Σάντρα από την Πολωνία, η Αθηνά από την Αλβανία, ο Σουράτζ από την Ινδία, ο Μπενιαμίν από τη Ρουμανία και η Φωτεινή από την Ελλάδα είναι όλοι μαθητές της Β΄ τάξης του 165ου Δημοτικού Σχολείου Αθηνών
«Είναι όμορφα στο σχολείο γιατί είμαστε παιδιά από όλο τον κόσμο.
Μαθαίνω πολλά πράγματα κάθε μέρα αλλά περισσότερο από όλα μου αρέσει η προπαίδεια. Όταν μεγαλώσω θέλω να γίνω γιατρός», λέει η Βιζέλ από την Ινδία, δείχνοντας την πρώτη σελίδα του τετραδίου της, στην οποία μπορεί να γράψει εκτός από τα ελληνικά και στα ινδικά. Λίγο πιο πέρα η συμμαθήτριά της Αλεξία που κατάγεται από την Αλβανία λέει: «Από την Ελλάδα μού αρέσει η θάλασσα και από το σχολείο τα διαλείμματα. Όταν δυσκολεύομαι σε κάτι με βοηθάει πάντα η δασκάλα μου και οι φίλοι μου: δεν είναι μόνο από την Αλβανία αλλά από όλες τις χώρες».
Τελευταία ώρα μαθήματος και τα παιδιά έχουν δημιουργήσει ομάδες, παρουσιάζοντας ένα παλιό αντικείμενο που έχει φέρει καθένα από το σπίτι του. Είναι το μάθημα της λαογραφίας της Β΄ Τάξης του 165ου Δημοτικού Σχολείου Αθηνών. Η Σάντρα από την Πολωνία, η Αθηνά από την Αλβανία, ο Σουράτζ από την Ινδία, ο Μπενιαμίν από τη Ρουμανία, η Φωτεινή από την Ελλάδα... είναι μερικοί από τους μαθητές που φοιτούν στο πολυπολιτισμικό σχολείο και τίποτα δεν φαίνεται να τους χωρίζει. Αντιθέτως μάλιστα τους ενώνει η ίδια θέληση για μάθηση, η ίδια ανάγκη για συνεργασία.
«Εδώ δεν υπάρχει χώρα ή χρώμα. Προσπαθούμε να θέσουμε τις σωστές βάσεις από την Α΄ Δημοτικού τόσο σε μαθησιακό επίπεδο όσο και σε θέματα σεβασμού και συνεργασίας. Όσον καιρό έχω τάξεις με πολλά παιδιά μεταναστών, ποτέ δεν έχει εκδηλωθεί κάποιο ρατσιστικό φαινόμενο. Ακόμα κι αν δούμε να περιθωριοποιείται ένα παιδί, εμείς οι εκπαιδευτικοί προσπαθούμε να το εντάξουμε πιο δυναμικά στη μαθητική κοινότητα, είτε παινεύοντάς το είτε αναδεικνύοντας περισσότερο τα θετικά του στοιχεία», επισημαίνει η δασκάλα της Β΄ Τάξης κ. Ζωγραφιά Κοκκίνογλου. «Είμαστε ένα σχολείο ανοιχτό στην κοινωνία. Ένα κλασικό ελληνικό σχολείο με μεγάλο αριθμό παιδιών από ξένες χώρες», λέει η διευθύντρια κ. Μαρία Καπράνου και επισημαίνει ότι το πρόβλημα της φοβίας για τους ξένους έχει αμβλυνθεί. «Τα παιδιά αυτά έχουν ενταχθεί πλέον στην ελληνική κοινωνία και αυτό φαίνεται από τη συμμετοχή τους σε όλες τις εκφάνσεις της».
Σύμφωνα με την κ. Καπράνου το μαθητικό δυναμικό του σχολείου ανέρχεται σε 185 παιδιά.
«Ποσοστό κοντά στο 58% είναι παιδιά μεταναστών, εκ των οποίων τα 60 προέρχονται από την Αλβανία ενώ τα υπόλοιπα 40 από άλλες χώρες της Ασίας και της Ανατολικής Ευρώπης. Η εισροή παιδιών από την Αλβανία έχει μειωθεί και από πέρυσι έγινε πιο αισθητή η αύξηση Σύρων, Αφρικανών, Αφγανών και Πακιστανών μαθητών», λέει. Και σημειώνει ότι η ένταξη των παιδιών μεταναστών στη μαθητική κοινότητα είναι ομαλή αφού συνυπάρχουν αρμονικά με τα υπόλοιπα παιδιά.
«Είναι ένα σχολείο- πρόκληση γιατί υπάρχουν πολλές διαβαθμίσεις σε εικόνες, επίπεδα και συμπεριφορές. Αυτό είναι το ωραίο στο σχολείο μας αλλά προϋποθέτει καλή οργάνωση. Όταν ένα παιδί αντιμετωπίζει μαθησιακές δυσκολίες, μετά το τέλος του μαθήματος πηγαίνει στο ειδικό τμήμα ενισχυτικής διδασκαλίας ή στο φροντιστηριακό τμήμα που είναι μόνο για αλλοδαπούς. Εάν υπάρχει επιπλέον θέμα δυσλεξίας ή άλλων μαθησιακών δυσκολιών, τότε πηγαίνει στον ειδικό δάσκαλο και το τμήμα ένταξης. Μέχρι πρόπερσι υπήρχαν και οι τάξεις υποδοχής. Δυστυχώς όμως αυτές οι οργανικές και προσωποπαγείς θέσεις δεν λειτουργούν πια και υπάρχουν φορές που δεν έχουμε τα μέσα να ανταποκριθούμε».
«Στην αρχή είχα τον φόβο ότι σε ένα πολυπολιτισμικό σχολείο τα παιδιά δεν μπορούσαν να συνυπάρξουν στο μαθησιακό κομμάτι. Δύο χρόνια μετά όμως η εμπειρία μου έδειξε πως όλα πάνε καλά και ανάμεσα στους καλύτερους μαθητές της τάξης βρίσκονται και παιδιά από ξένες χώρες», λέει η κ. Ράνια, μητέρα του Γιώργου, μαθητή της Β΄ Δημοτικού, επισημαίνοντας ότι εκείνη και ο σύζυγός της ποτέ δεν είπαν στον γιο τους να μην κάνει παρέα με ξένους, «αντίθετα από την πρώτη στιγμή του εξηγήσαμε ότι όλοι είναι ίσοι».
«Από εμάς που είμαστε ξένοι χρειάζεται περισσότερη προσπάθεια ώστε να βοηθήσουμε το παιδί να πιάσει το νόημα της γλώσσας», λέει η κ. Ελισάβετ από την Πολωνία, μητέρα μαθήτριας της Γ΄ Δημοτικού και συμπληρώνει: «Υπάρχουν μεμονωμένα περιστατικά που φανερώνουν ρατσισμό αλλά σε γενικές γραμμές θα έλεγα ότι είναι ελάχιστα. Εκείνο που μου αρέσει περισσότερο σε αυτό το σχολείο είναι ότι οι δάσκαλοι αγκαλιάζουν όλα τα παιδιά, τα κάνουν να αισθάνονται όμορφα και δίνουν μεγάλο αγώνα για να τα βοηθήσουν».