Καλά, εσύ διορίστηκες πιο νωρίς

Οι αλλαγές τα τελευταία χρόνια στο σύστημα διορισμού των εκπαιδευτικών στην Ελλάδα, δεν έχουν οδηγήσει στην εύρυθμη λειτουργία των σχολείων, ούτε στην αντιμετώπιση των κενών και των χιλιάδων διδακτικών ωρών που χάνονται.
Το νέο σύστημα διορισμών συναντά την σθεναρή αντίδραση δασκάλων και καθηγητών που προειδοποιούν ακόμη και με απεργίες στις πανελλαδικές εξετάσεις, με αίτημα να μην κατατεθεί το νομοσχέδιο που εισάγει θεσμούς αξιολόγησης, περιορίζει μεταθέσεις και αποσπάσεις, ενώ από το 2013 και μετά η πρόσληψη θα γίνεται μόνον μέσω ΑΣΕΠ. Ωστόσο, το υπουργείο καθησυχάζει τους εκπαιδευτικούς, τονίζοντας ότι θα υπάρξουν μεταβατικές διατάξεις για όσους έχουν προϋπηρεσία.
Τι συμβαίνει όμως στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Παιδείας; Η αναμονή διορισμού πάντως δεν ξεπερνά κατά μέσο όρο τα δύο χρόνια.
Στη Φιλανδία η επιλογή και ο διορισμός εκπαιδευτικών γίνεται είτε από την επιτροπή Εκπαίδευσης είτε από το δημοτικό ή το σχολικό συμβούλιο. Δεν υπάρχουν προκαθορισμένα κριτήρια. Τα προσόντα είναι διαφοροποιημένα για την πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Για τους δασκάλους απαιτείται να είναι απόφοιτοι παιδαγωγικών τμημάτων ΑΕΙ τριετούς ή τετραετούς φοίτησης, ενώ είναι υποχρεωμένοι να συγκεντρώνουν διδακτικές μονάδες από την πρακτική εξάσκησή τους. Για τους καθηγητές οι σπουδές διαρκούν 5-6 χρόνια, συν την απαραίτητη και πρακτική εξάσκηση.
Στη Σουηδία οι σπουδές είναι 3,5-4,5 χρόνια με επιπλέον πρακτική εξάσκηση. Οσοι πρόκειται να διδάξουν στα τεχνικά λύκεια πρέπει να διαθέτουν ανάλογη επαγγελματική εμπειρία. Η διαδικασία πρόσληψης είναι απολύτως ανοιχτή. Οι δήμοι και τα σχολεία ανακοινώνουν τις κενές θέσεις. Οι ενδιαφερόμενοι υποβάλλουν αίτηση για να γίνει η τελική επιλογή. Ιδίως γι' αυτούς που διορίζονται σε δημοτικά ή νηπιαγωγεία απαιτείται και αναφορά της αστυνομίας ώστε να μη διοριστεί κάποιος που ενδεχομένως έχει κατηγορηθεί ή καταδικασθεί για παιδοφιλία ή διακίνηση πορνογραφικού υλικού.
Στην Ισπανία τα προσόντα των εκπαιδευτικών εκτός από το πτυχίο ποικίλλουν ανάλογα με τον τύπο σχολείου που θέλουν να διοριστούν. Ολοι περνούν από παιδαγωγική διδακτική εκπαίδευση. Προσλαμβάνονται μετά από διαγωνισμό, στον οποίο εξετάζονται οι γνώσεις, η παιδαγωγική καταλληλότητα και η ορθή χρήση των νέων τεχνολογιών. Υπάρχει εξάμηνη δοκιμαστική περίοδος και μετά απ' αυτήν ο εκπαιδευτικός διορίζεται μόνιμα.
Στην Πορτογαλία οι εκπαιδευτικοί προσλαμβάνονται μέσω εθνικού διαγωνισμού και πρέπει εκτός των άλλων να διαθέτουν πιστοποιητικό για τη φυσική και ψυχική τους κατάσταση αλλά και πιστοποιητικό ότι έχουν κάνει... εμβόλια.
Στην Ιταλία το 50% των μόνιμων θέσεων καλύπτεται από διαγωνισμό που προκηρύσσεται κάθε τρία χρόνια και το υπόλοιπο 50% μέσω μόνιμης λίστας των υποψηφίων που έχουν περάσει τους διαγωνισμούς. Οι προσλήψεις που γίνονται για να καλύψουν μη μόνιμες θέσεις έχουν διάρκεια ενός έτους και γίνονται απευθείας από τους διευθυντές των σχολείων. Για τους μόνιμους εκπαιδευτικούς προβλέπεται δοκιμαστική περίοδος ενός έτους. Μάλιστα προβλέπεται και ο θεσμός του μέντορα-αξιολογητή. Ομως και η Ιταλία προτίθεται να αλλάξει σύστημα.
Στη Βουλγαρία την ευθύνη προσλήψεων έχουν τα ίδια τα σχολεία, ενώ στα προσόντα των υποψηφίων περιλαμβάνονται και πιστοποιητικά ότι δεν πάσχουν από κάποια διανοητική αναπηρία ή ασθένεια. Οι προσλήψεις είναι ανοιχτές και κάθε διευθυντής σχολείου καθορίζει τα κριτήρια επιλογής μέσω της αναλυτικής περιγραφής των κενών θέσεων. Οι ενδιαφερόμενοι υποβάλλουν αιτήσεις που πρέπει να συνοδεύονται από συστατικές επιστολές. Η πρόσληψη γίνεται και με βάση το βαθμό του πτυχίου, την τυχόν διδακτική εμπειρία ή με βάση τα αποτελέσματα συνέντευξης. Οι προσληφθέντες υπογράφουν σύμβαση εργασίας, ανάλογη με αυτή που υπογράφεται μεταξύ εργοδοτών και συνδικάτων.
Στη Ρουμανία ο διορισμός γίνεται μέσω ανοιχτού διαγωνισμού, ενώ κάθε χρόνο ανακοινώνονται όλες οι κενές θέσεις από τους σχολικούς επιθεωρητές της περιφέρειας, τουλάχιστον 30 ημέρες πριν από το διαγωνισμό. Η βαθμολογία είναι από ένα έως το δέκα. Η βάση είναι το πέντε. Για να διοριστεί μόνιμα κάποιος θα πρέπει να επιτύχει βαθμολογία τουλάχιστον επτά. Οσοι βαθμολογούνται μεταξύ πέντε και επτά διορίζονται αναπληρωτές.
Στη Γαλλία, τέλος, υπάρχει το πιο περίπλοκο σύστημα. Οι διορισμοί γίνονται με εξετάσεις στα παιδαγωγικά και στη χρήση της γλώσσας. Για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να προετοιμαστούν μέσω μονοετούς προγράμματος κατάρτισης του Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Κατάρτισης Δασκάλων, ή μπορούν να παρακολουθήσουν ειδικό εξ αποστάσεως πρόγραμμα του Εθνικού Κέντρου Εκπαίδευσης, ή να προετοιμαστούν μόνοι τους. Όσοι επιτύχουν παρακολουθούν ένα ακόμη χρόνο επαγγελματικής κατάρτισης. Για διορισμό στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση υπάρχουν πέντε τύποι εξετάσεων, ανάλογα με τον κλάδο κάθε εκπαιδευτικού, ενώ για όλους τους εκπαιδευτικούς, ακόμη και όταν διοριστούν μόνιμα, υπάρχουν κάθε χρόνο αξιολογήσεις από ειδική ακαδημαϊκή επιτροπή.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΟΣΑ το Σεπτέμβριο του 2009 ανά 1.000 μαθητές στην πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση αντιστοιχούν 117,4 εκπαιδευτικοί για την Ελλάδα, ενώ ο αντίστοιχος μέσος όρος στις χώρες του ΟΟΣΑ είναι 76,4. Οπως παρατηρεί ο διεθνής οργανισμός, παρά την αναλογία αυτή, στην Ελλάδα κάθε χρόνο υπάρχουν πολλά εκπαιδευτικά κενά στα σχολεία και δεκάδες διδακτικές ώρες χάνονται.
Το κόστος ανά μαθητή στην Ελλάδα επίσης είναι 11,8% στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, 15,6% στο γυμνάσιο και 15,2% στο λύκειο. Η επένδυση αυτών των πολύτιμων πόρων, σημειώνεται, ουδόλως αντανακλάται στους δείκτες που καταγράφουν τις επιδόσεις των μαθητών στα ελληνικά σχολεία που είναι συνολικά κακές. Ο ΟΟΣΑ παρατηρεί, τέλος, ότι «ένας εξαιρετικά μεγάλος αριθμός εκπαιδευτικών, που μπορεί να υπερβαίνει και τις 10.000, βρίσκεται αποσπασμένος σε διάφορες υπηρεσίες του Δημοσίου, από την κεντρική υπηρεσία του υπουργείου και τις περιφερειακές διευθύνσεις έως τις κατά τόπους ιερές μητροπόλεις».